Người cuối cùng gánh nước thuê

Giếng vua nằm nhỏ bé, buồn hiu hắt và lọt thỏm dưới những công trình đồ sộ khác. Chẳng biết, khi những dự án, những công trình phục vụ du lịch được xây lên lấn át đi vẻ dịu đằm, ẩn dật của Xó La, người người muốn tìm về với giếng, liệu có tìm thấy giữa nguy nga đó...

“Giếng vua” và người đàn ông gánh nước

Ông gác lại chiếc can nhựa trên chiếc xe đạp cà tàng của mình, ngồi dựa lưng vào thành “giếng vua” mà lặng buồn hiu hắt, mắt nhìn ra phía sóng biển. Ông dường như thương cho mình, thương cho giếng vua mấy trăm năm qua đem lại mạch nước mát ngọt cho người dân xứ đảo này. Thế nên, người dân xã An Vĩnh, Lý Sơn, Quảng Ngãi này đều biết ơn ông. 

Trong căn nhà nhỏ lọt thỏm trong con hẻm vừa hai người đi, như bao con hẻm khác ở xứ đảo này, ông và vợ cùng những người con đã sống cả đời ở đây, cùng với chiếc giếng nước ngọt, là nguồn sống của hàng ngàn người dân trên hòn đảo tiền tiêu này.

"Giếng vua" - "người bạn" gắn với cuộc đời gánh nước thuê hơn 40 năm của ông Kiên trên đảo

Trong gió biển dào dạt thổi, ông ngồi bên chiếc giếng cổ, thủ thỉ trò chuyện với nó, với những câu chuyện lưu truyền trong dân gian hư hư, thực thực đang dần bị lãng quên bởi những “cơn lốc” du lịch ập về đây. Nhìn ông cặm cụi, cần mẫn múc từng gầu nước lên mà thương. 

Ông bảo, giếng này là giếng vua, hay còn gọi là giếng Xó La. Đây là giếng nước ngọt cổ nổi tiếng ở đảo Lý Sơn, chiếc giếng mấy trăm năm ấy chính là di tích văn hóa của tỉnh, một thời gian dài, chiếc giếng ấy là nơi nhiều người đến gánh nước, mang nước ngọt từ nó, bán để mưu sinh.

Nhà ông ở cách giếng vua chừng gần 1km. Ông bắt đầu công việc gánh nước từ sau năm 1975 cho tới tận bây giờ, là hơn 40 năm (một thời gian sau nhờ chiếc xe đạp cũ để vận chuyển nước). Ông đã chở nước cho các nhà hàng, quán ăn hay khách sạn, các hộ gia đình có nhu cầu dùng nước ngọt. 

Công việc này đem lại nguồn thu nhập chính cho ông để nuôi vợ con suốt mấy chục năm qua. Ngày nào cũng vậy, trên chiếc xe đạp “cởi truồng”, ông cần mẫn chở nước đến từng nhà. Thời nghèo khó, mỗi gánh nước, can nước được bán với giá 2-3 ngàn đồng, chính nước từ giếng vua là công việc mưu sinh của nhiều người nghèo.

Ông kể rằng, trước đây có khoảng 7-8 người cũng làm nghề lấy nước giếng bán cho khách, tuy nhiên trụ lại đến bây giờ chỉ còn một mình ông, với thâm niên hơn 40 năm làm nghề. Ông bộc bạch, cái nghề gánh nước thuê bán cho người dân của ông gắn bó và cũng nhờ cả vào giếng vua này mà ông nuôi sống gia đình. Giếng vua bao nhiêu đời nay vốn nổi tiếng là có nguồn nước ngon ngọt, là dòng nước cứu cơn khát cho hàng ngàn hộ dân ở đất đảo này.

Hầu như, tất cả các quán cà-phê, nước giải khát, hàng ăn uống trên đảo, kể cả những người thích uống trà, đều sử dụng nước lấy từ giếng. Nhiều gia đình, hay cả các quán xá đều chuộng nước giếng này để pha đồ uống cho khách nên họ thường đặt mua nước giếng về dùng. Và, ông là người đưa nước về tận nhà cho họ.

Chỉ vào chiếc xe đạp đã theo ông gần 30 năm qua để hành nghề, ông bảo nó như người bạn của ông. Bao nắng mưa mệt nhọc, bao đoạn đường gần xa, bao đá sỏi xứ đảo này, nó đều cùng ông vượt qua. Giờ chiếc xe ấy vẫn ngày ngày cùng ông rong ruổi, “lặc lè” những can nước ngọt nặng trĩu. Giữa trưa nắng nóng xứ đảo, chỉ nghe khách báo cần nước để dùng, ông lại quảy những can nước lên chiếc xe đạp cũ rích có tuổi đời xấp xỉ với số năm múc nước giếng để bán của ông.

Ông bảo, những tháng mùa hè như bây giờ thì nguồn nước ít hơn, ông phải chọn thời điểm giếng lọc đủ độ ngọt, rồi dùng gàu lấy nước từ giếng lên theo cách thủ công, cho vào các can nhựa (20 lít - 30 lít) rồi đưa lên xe đạp vận chuyển đến cho người dùng trong cái nắng gió mặn chát của xứ đảo.

Bây giờ, nhà cửa đàng hoàng, con cái đề huề nhưng ông vẫn không bỏ nghề. Bởi, với ông giếng vua này không chỉ là nơi cho ông thu nhập trong những ngày, mưu sinh lúc khốn khó, mà nó còn là nơi để ông tâm tình mỗi ngày với giếng cổ hàng trăm năm tuổi.

Phận giếng, phận người

Nhiều người vẫn thường gọi ông là “Người giữ hồn giếng cổ”, bởi ông và giếng đã gắn chặt với nhau. Chỉ ông và giếng cổ ấy là không đổi thay dù ngoài kia cuộc sống biến thiên với bao nhiêu thăng trầm của lịch sử, của đời người. Bây giờ, nước máy đã có tại Lý Sơn, nhiều người gánh nước năm xưa cũng đã bỏ nghề, chiếc giếng cổ ấy bị bỏ quên và trở nên vắng lặng, chẳng còn mấy người tìm đến, chỉ trừ ông.

Và ngày nối ngày, ông vẫn xách chiếc gàu, mang can, dong xe đạp đi chở nước. Mỗi can nước chỉ có giá 4-6 ngàn đồng, tùy quãng đường gần hoặc xa. Mỗi ngày, ông chính là bạn của chiếc giếng cổ trên đảo.

Chiếc xe đạp thồ nước này đã gắn với ông Kiên hơn 30 năm

Nhiều khi không có khách mua nước, ông vẫn ra giếng. Ông bảo giếng vua cũng như người vậy, ông hiểu rằng nó sẽ buồn hiu hắt khi vắng chân người, trơ trọi giữa ầm ào sóng biển. Dẫu chiếc giếng này được công nhận là di tích lịch sử văn hóa của tỉnh Quảng Ngãi (năm 2017), thế nhưng dường như nó vẫn đang bị lãng quên. 

Thẫn thờ bên giếng khi những can nước đã đầy, ông chẳng biết hôm nay sẽ chở nước đi đâu bởi chưa thấy ai gọi nước. Ông ngồi bệt bên thành giếng, trong cái nắng nung và gió xứ đảo mùa biển lặng. Ông chỉ tay vào ngực mình, bảo thương giếng quá. Xung quanh chiếc giếng này, những công trình bê-tông đã mọc lên, đất đá san ủi, những lớp bụi từ công trình đã phủ lên giếng màu rêu phong. 

Giếng vua nằm nhỏ bé, buồn hiu hắt và lọt thỏm dưới những công trình đồ sộ khác. Chẳng biết, khi những dự án, những công trình phục vụ du lịch được xây lên lấn át đi vẻ dịu đằm, ẩn dật của Xó La, người người muốn tìm về với giếng, liệu có tìm thấy giữa nguy nga đó.

Tiếc cho một di tích của tỉnh nơi hòn đảo tiền tiêu, từng một thời là cứu tinh của hàng ngàn người dân đất đảo trong mùa nắng khát, bây giờ nằm lặng lẽ, đìu hiu. Nhiều người yêu một chút xưa cũ muốn tìm về giếng vua này để xem tiền nhân níu giữ giọt nước thanh mát qua bao đời, cũng rất khó khăn trên đường tìm đến, bởi chẳng có một biển chỉ dẫn nào.

Ông bảo, đến lúc nào không thể đi lại được nữa ông mới thôi làm nghề. Tôi nhìn ông, thương cảm và ngại ngùng vì lẽ ông sẽ già yếu đi. Tôi thầm mong, nếu có đến xứ đảo, hãy một lần ghé đến giếng vua - giếng Xó La. Ở đó có người đàn ông tên Dương Kiên (73 tuổi) đã gắn cả đời mình với giếng cổ nơi xứ đảo bằng nghề gánh nước thuê.

Giếng cổ một mình vắng bóng người. Biển Lý Sơn ngày hè tháng Sáu mênh mông, biển mặn, sóng êm.

Tiêu Dao - Minh Ngọc